Mogłoby się wydawać, że gry planszowe to wynalazek nowoczesności z ich kolorowymi pionkami, różnorodnymi kartami i skomplikowanymi planszami. Jednak gry planszowe nie zawsze były tekturowo-plastikowe i tak zaawansowane, jak dziś. Prawdą jest, że znane hity wśród gier planszowych miały swoje pierwowzory na długo przed wynalezieniem druku czy plastiku. Oto historia gier planszowych.
Królewska gra z Ur, czyli najstarsza gra planszowa
Gra królewska z Ur istniała blisko 5 000 lat temu na terenie Mezopotamii, o czym świadczy znaleziony w grobowcu królów zestaw do gry (datowany na około 2600 r. p.n.e.). Gra była pierwowzorem dla późniejszego Tryktraka i opierała się na kościach oraz pionkach. W celu wstąpienia na planszę należało rzucić kością. W przypadku udanego rzutu pionki stawiano na planszy z dwudziestu kwadratów, a celem gry planszowej było je przesunąć na drugi koniec planszy. Najczęściej kości gier planszowych wykonywano z mosiądzu, miedzi, kości słoniowej, marmuru lub później szkła. Można z łatwością powiedzieć, że były one dość ciężkie. Gra w kości była popularna w Rzymie, Turcji, Syrii czy Iraku. Jednak ta pierwotna strategiczna gra planszowa była mocno losowa.
Egipskie planszówki
W Egipcie bestsellerem gier planszowych był senet. Gra opierała się na siatce trzydziestu kwadratów, które układały się rzędami po 10. Do elementów gry należał zestaw pionków, tj. najczęściej dwa zestawy po pięć sztuk. Jednak zasady gry nie są do końca wyjaśnione, ale senet często pojawia się na hieroglifach i jako wspomniany w zapiskach historycznych. Grali w niego nawet faraonowie i wysoko postawieni dostojnicy. Była to raczej gra planszowa dla dorosłych.
Backgammon
Tryktrak możliwe, że wywodzi się od Seneta lub swoje podłoże ma jeszcze w grze z Ur. Była to z pewnością popularna gra w starożytności, która dała możliwość rozwoju niektórych późniejszych odmian i gier średniowiecza i dalej. Nazwa backgammon przyjęta została dopiero koło wieku XVII na ziemiach angielskich. Gra była kontrowersyjna ze względu, że w grę wchodziły pieniądze i to całkiem spore. Z tego powodu stanowiła grę dla dorosłych i majętnych. Backgammon wzbudzał przez to jako gra planszowa emocje tak silne i skrajne, że był potępiany przez kościół i władze.
Ludus latrunculorum
Inaczej nazywana także latrones czy milites, gra rzymska była bardzo popularna. Można powiedzieć, że była to jedna z pierwszych fabularnych gier planszowych. Dedykowana dla rozgrywki dwóch graczy, opierała się na starciu dwóch armii. Plansza podzielona była liniami prostopadłymi do siebie, z pionki stanowiły odpowiedniki wojskowych pozycji. Była to gra taktyczna, która polegała na rozbiciu linii wojsk wroga.
Wschodnie gry planszowe
Niegdyś stanowiły gry planszowe imprezowe i na spotkania, a dziś raczej nazwalibyśmy je strategicznymi – go i liubo. Gry planszowe na Wschodzie znane były na długo przed narodzinami Chrystusa. Pierwsza pojawiła się go, lecz to liubo stworzyła zupełnie nowy wzór jako pierwsza gra w pełni wykreowana przez świat wschodni. W liubo dwóch graczy dysponowało sześcioma kawałkami gry w postaci tablic. Kawałki dopasowywało się i poruszało względem kwadratowej planszy o symetrycznym wzorze. Ruch zależał od wyniku rzutu na sześciu kościach. Jednak z czasem liubo zostało zapomniane, prawdopodobnie wygryzło je z branży rozrywkowej łatwiejsze i lżejsze go. Złoty wiek liubo przypadał na czasy dynastii Han. Wiele elementów gry zostało odnalezionych w grobowcach, także władców.
Z pewnością bez pierwotnych gier planszowych, które często były niepraktyczne, dużych gabarytów i o skomplikowanych zasadach, nie byłoby dzisiejszych gier planszowych. W końcu wiele z nich ewoluowało stopniowo przez szachy czy monopol do obecnych, popularnych wersji. Starożytnym grom planszowych zawdzięczamy podwaliny dla znacznie lepszych gier planszowych, jak np. mahjong.
